σόγια

(σόγια η αδρότριχη = γλυκίνη η αδρότριχη). Φυτό της οικογένειας των Ψυχανθών ή Παπιλιονιδών (δικοτυλήδονα). Κατάγεται από τις ανατολικές περιοχές της Ασίας· καλλιεργείται σε μεγάλη κλίμακα στην Κίνα, Ιαπωνία, Μαντζουρία, Βιετνάμ και καλλιεργείται επίσης στις ΗΠΑ και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, Ιταλία, πρώην ΕΣΣΔ, Ρουμανία. Ο μεγάλος αριθμός ποικιλιών (πάνω από 2500), που επιτεύχθηκαν με την καλλιέργεια, επέτρεψε την επιλογή μερικών, οι οποίες παρουσίασαν το προσόν της προσαρμογής σε μεγαλύτερο βόρειο πλάτος από των χωρών καταγωγής και επίσης σε διαφορετικούς τύπους εδαφών. Η σ. είναι φυτό ποώδες, ετήσιο, θαμνόμορφο, τριχωτό, με τρίχες σε κάθε του μέρος και με φύλλα τρίφυλλα, αντίθετα, μακρόμισχα (10-15 εκ.)· τα άνθη, μικρά και αρρενοθήλεα, σχηματίζουν μασχαλιαίους βότρες και έχουν χρώμα λιλά, φούξιας ή λευκό, ανάλογα με την ποικιλία· η στεφάνη είναι ψυχοειδής και ο κάλυκας συσσέπαλος· οι χέδρωπες, τριχωτοί, ελαφρά δρεπανοειδείς, περιέχουν 1-5 σπέρματα ωοειδή, περισσότερο ή λιγότερο επιμήκη ή στρογγυλά, λευκά, κίτρινα, κόκκινα, μαύρα και ακόμα σε ορισμένες ποικιλίες δίχρωμα. Τα σπέρματα αποτελούν το τμήμα του φυτού που χρησιμοποιείται πιο πολύ. Εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε αζωτούχες ουσίες (λίπη 20-25%, υδατάνθρακες 10 - 15%, πρωτεΐνες 30-35%), η σ. θεωρείται ένα από τα πιο θρεπτικά όσπρια. Στην Άπω Ανατολή τα σπέρματα καταναλώνονται νωπά, ξηρά ή υπό τη μορφή προϊόντων που είναι πάρα πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους, όπως αλεύρι, τυρί, γάλα, ψωμί και αρτύματα. Τα σπέρματα της σ. είναι εξάλλου πολύ ενδεδειγμένα για τη δίαιτα των διαβητικών, χάρη στη σχεδόν ολική απουσία άμυλου. Φριγμένα μπορούν ν’ αποτελέσουν υποκατάστατο του καφέ ή να χρησιμοποιηθούν στη βιομηχανία μπισκότων, στη βιομηχανία πλαστικών υλών (ειδικά στις ΗΠΑ), όπου επεξεργάζονται τις περιεχόμενες πρωτεΐνες (φυτική καζεΐνη). Υπενθυμίζουμε ακόμα τη χρήση των σπερμάτων για την εξαγωγή ελαίου (σογιέλαιο), που χρησιμοποιείται στη διατροφή και στη βιομηχανία (σαπούνια, βερνίκια). Αγρόκτημα καλλιέργειας σόγιας στην κεντρική Κολομβία. Στο σχέδιο κορυφή του φυτού σόγια με καρπούς. Οι καρποί της σόγιας.

* * *

η, Ν

βοτ. κοινή ονομασία τού ετήσιου ποώδους φυτού Glycine max ή Clycine soja τού γένους γλυκίνη, τής οικογένειας ψυχανθή, καθώς και τών εδώδιμων σπόρων του, ενός από τα σημαντικότερα βιομηχανικά φυτά, που καλλιεργείται ως πλούσια και φθηνή πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας και καλύπτει τις ανάγκες σε πρωτεΐνες εκατομμυρίων ανθρώπων, παρέχοντας συγχρόνως συστατικά για εκατοντάδες χημικά προϊόντα.

[ΕΤΥΜΟΛ. < ιαπ. shōyū < κινεζ. chiang⁴ -yu² (πρβλ. και ιαπ. soja)].